2-курстун магистранты,
Казак-Герман университети
"Логистика" кафедрасы,
Илимий жетекчиси - Кегенбеков Жандос Кадырханович
т.и.к.., доцент
Инжиниринг жана маалыматтык технологиялар факультетинин деканы
Транспорттук потенциалды модернизациялоонун жана өнүктүрүүнүн натыйжалуу жолдорунун бири - транспорттук-логистикалык кластерлерди түзүү жана өнүктүрүү. Транспорттук-логистикалык кластер жүктөрдү жана жүргүнчүлөрдү сактоого, коштоп жүрүүгө жана жеткирүүгө адистешкен географиялык жактан локалдашкан өз ара байланышкан компаниялардын жана уюмдардын комплекси катары аныкталат. Кластердин иштешинин эң маанилүү бөлүгү маалымат агымдары болуп саналат, ага маалыматтарды чогултуу жана каттоо, маалыматтарды иштеп чыгуу жана берүү, маалыматтарды сактоо, коргоо жана талдоо кирет. Заманбап маалыматтык технологияларды иштеп чыгуу жана ишке ашыруу азыркы учурда транспорттук логистиканын актуалдуу милдеттеринин бири болуп саналат.
Ачкыч сөздөр: кластер, SAP-ERP, логистикалык борбор.
Биринчи жолу кластер түшүнүгү 80-жылдары белгилүү экономист Майкл Портердин эмгектеринде пайда болгон. Транспорттук-логистикалык кластерлер (ТЛК) - бул кластерлердин аралаш түрлөрүнүн бири, бул инфраструктуранын жана камтыйт, жана жүктөрдү жана жүргүнчүлөрдү сактоого, коштоп жүрүүгө жана жеткирүүгө адистешкен компаниялардын комплексин камтыйт. Транспорттук-логистикалык кластерлер олуттуу транзиттик потенциалы бар аймактарда өнүгүп келе жатат. Кластердин өзөгүнө кирген элементтер негизги ишмердүүлүктү жүзөгө ашырышат жана ага 3PL провайдерлери, 4PL провайдерлери, мультимодалдык жана интермодалдык транспорттук операторлор, ири жүк ташуучу жана темир жол компаниялары, авиакомпаниялар кириши мүмкүн.
Кластердин тейлөө объектилери - бул талап кылынган объектилер, бирок алардын иш-чаралары "өзөктөгү" объектилердин иштешине түздөн-түз байланышпаган. Тейлөө объектилерине кластердин тейлөө функцияларын жүзөгө ашыруучу ишканалар кириши мүмкүн, б.а. маалыматтык, сатуу, оңдоо ж.б. Мындан тышкары, тейлөө объектилерине кластердин каржы борбору кирет, б.а. кластердик ишканалардын ишин каржылоо кылган банктык түзүм [1]. Ошондой эле, алардын курамына товардык жана бажы кампалары, экспедиторлор, бажы брокерлери кирет. Кластердин бири-бирин толуктап турган элементтерине илимий-изилдөө институттар жана билим берүү мекемелер камтылат. Көмөкчү объектилерге консультациялык ишканалар, сатуучулар, дистрибьюторлор, компаниялар, лицензиялоочу жана сертификациялоочу органдар кирет. Көмөкчү элементтердин өзгөчөлүгү алардын TЛКнын толук кандуу иштеши үчүн зарылчылыгы жок. Кластердин ишин оптималдаштыруу максатында жарнамалык, маркетингдик жана маалыматтык кызматтардын функциялары аутсорсингге өтүү кыйла пайдалуу болот.
Кластердин иштешинин эң маанилүү бөлүгү болуп маалымат агымдары болуп саналат, ага маалыматтарды иштеп чыгуу жана берүү, маалыматты сактоо, коргоо жана талдоо кирет. Документтердин жүгүртүлүшүн тездетүү, каттоонун сапатын жогорулатуу, товарлардын үзгүлтүксүз кыймылын камсыздоо маселелерин чечүүгө маалыматтык процесстерди автоматташтыруу аркылуу болот. Бүгүнкү күндө маалыматтарды алмашуу боюнча ар кандай электрондук тутумдары кеңири колдонулуп жатат. Заманбап маалыматтык технологияларды иштеп чыгуу жана ишке ашыруу азыркы учурда транспорттук логистиканын актуалдуу милдеттеринин бири болуп саналат. Кластердин өнүгүшүнүн бир мүмкүнчүлүгү SAP ERP программасын колдонуу болот.
ERP тутуму (Enterprise Resource Planning) маанилүү маалыматтарды сактоо жана иштетүү үчүн керек, ансыз компаниянын иштеши мүмкүн эмес. TЛК ичинде колдонулган SAP ERP программасы тышкы жана ички ресурстарды башкарууга мүмкүнчүлүк берет.
SAP концерни Германияда 1972-жылы негизделген. Учурда ал программалык камсыздоону иштеп чыгуу боюнча дүйнөдөгү эң ири компаниялардын бири. Компания өзүнүн ишинин башталышынан тартып эле бухгалтердик эсепти, каржылык операцияларды жана продукцияны өндүрүү боюнча буйруктарды камтыган ишканалардын ичиндеги башкаруу процесстерин автоматташтыруу менен алектенип келет. Убакыттын өтүшү менен тутумдун модулдарынын арасында персоналды башкаруу жана кампаларды башкаруу пайда болду. Модулдар жөнүндө кененирээк маалымат 2-таблицада келтирилген. Учурда SAP өзүнчө бизнес-функциялардын чегинде логикалык байланышкан операциялардын (транзакциялардын) топторунан турат.
2-таблица. SAP программасынын функционалдык багыттары
| Модуль | Модулдун функциясын сүрөттөө |
|---|---|
| MM сатып алуу | Материалдык агымдарды башкаруу. Сатып алууга табыштамаларды кабыл алуу. |
| PP Өндүрүү | Дискреттик же үзгүлтүксүз айлампа өндүрүштү пландоо |
| FIandCO Көз салуу | Каржылоону жана башкаруучу эсепти көзөмөлгө алуу. Пайда, чыгым жана кирешелерди талдоо |
| NSM Адамдар | Персоналды жалдоо, эмгек акы төлөө |
| EWM Сактоо | Кампаны башкаруу |
| CS Кызмат көрсөтүү | Кызмат көрсөтүү циклин башкаруу, аналитикалык отчетторду түзүү |
| SD Sales | Тутумдагы сатуу процесстери, комплектациялоо, жеткирүү |
Маалымат булагы [2]
SAP ERP - бул компаниянын процесстерин жүргүзүүгө жана оптималдаштырууга мүмкүндүк берген ишканалык ресурстарды пландаштыруу тутуму. SAP ERPнин негизги тиркемелери – логисти ка, адамдык ресурстар жана каржы.
1-сүрөттө SAP программасында сатуу тутумунун уюштуруу деңгээлдери жана материалдарды башкаруу түзүмү көрсөтүлгөн.
1 сүрөт SAP ERPдеги материалдык агымдарды башкаруунун түзүмү
Маалымат булагы [3]
Кардар, Globalbike бул схемада мандат - бул тутумдагы көз карандысыз бирдик. Системанын калган бөлүмдөрү тутумдун баланстык бирдиктери болот. Баланстык бирдик юридикалык жактан көз карандысыз эсеп бирдигин билдирет, ал үчүн ченемдик отчеттуулуктун толук топтомун түзүүгө мүмкүн болгон минималдуу бирдик болуп саналат.
SAP ERP программасын орнотуунун белгилүү бир артыкчылыктары жана кемчиликтери бар, алар 3-таблицада көрсөтүлгөн. ERP-тутумундагыдай эле, бул программалык камсыздоо компаниянын кеңейүү жана өсүү мүмкүнчүлүгүн эске алуу менен көптөгөн процесстерди камтыганга мүмкүнчүлүгү бар.
Таблица 3. Транспорттук-логистикалык кластерлердин алкагында SAP ERP программасын ишке ашыруу үчүн SWOT-анализ
| Күчтүү жактары: | Алсыз жактары: |
|---|---|
| тутумдун ийкемдүүлүгү көп тилдүү интерфейс адамдын катасын азайткан ири компаниялардын арасында ишке ашыруу тажрыйбасы жеткирүүчүнүн ишенимдүүлүгү |
оң натыйжаларга жетишүүнүн узак мөөнөттүү мүнөзү программалык камсыздоонун наркы туруктуу техникалык колдоо талабы объектилердин ортосундагы байланыштын көп болушунан улам тутумдун татаалдыгы |
| Мүмкүнчүлүктөр: | Потенциалдуу тобокелдиктер: |
| процесстерди оптималдаштыруу иштин бардык этаптарында кластер элементтеринин ортосундагы тыгыз кызматташтык |
тутумду кластердик деңгээлде ишке ашыруу тажрыйбасынын жоктугу маалымат коопсуздугу, орнотуунун жана сыноонун узак процесси ишке ашырууга чыгымдардын жогорку деңгээли натыйжасыз долбоорду башкаруу |
Маалымат булагы: [3] негизинде автору түзгөн
Карева И.Н. "SAP жана Oracle ERP тутумдарынын салыштырмалуу мүнөздөмөлөрү" макаласында SAP тутумунун ийкемдүүлүгү ошол эле учурда артыкчылык жана кемчилик болуп калаарын белгилейт.
SWOT-анализден кийин SAP ERP тутумун транспорттук-логистикалык кластерге киргизүү боюнча сунуштарды өзүнчө белгилеп кетүү керек. SAP тутумун транспорттук-логистикалык кластерде колдонуунун негизги максаты бул бизнес процесстерин өркүндөтүү болот. SAP программалык камсыздоону ишке ашыргандан кийин транспорттук-логистикалык кластердин сунушталган иерархиясы 2-сүрөттө келтирилген. Кластердин өзү мандат деп эсептелет, ал эми анын түзүмдүк элементтери баланстык бирдиктери болот.
2-сүрөт. SAP ERP ишке ашырылгандан кийин TЛКнын уюштуруу түзүмү.
[4] негизинде автор тарабынан түзүлдү.
Тутумду ишке ашыруу процесси кыйла татаал жана узак процесс болот. Программалык камсыздоону ишке ашыруу процессин 4-таблицада көрсөтүлгөн бир нече этапка бөлүү сунушталат. Так убакыты транспорттук-логистикалык кластердин катышуучуларынан көз каранды болот жана толук өтүү бир нече жылга созулушу мүмкүн.
4-таблица Транспорттук-логистикалык кластерде SAP ERP программасын ишке ашыруунун этаптары.
| Этаптын аталышы | Этаптын сүрөттөлүшү |
|---|---|
| даярдануу этабы | кардардын мурунку иш-аракеттерин изилдөө |
| жеткирүүчү менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү | кластердин ишин жакшыртуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу жана бекитүү |
| келишим түзүү | жеткирүүчү жана кардар кластердик иштин өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен берилген чечимдерге байланыштуу бир чечимге келишет |
| программаны орнотуу | камсыздоочу SAP программасы менен камсыз кылат |
| кызматкерлерди окутуу | кызматкерлерди практика жүзүндө программа менен иштөөгө үйрөтүү |
| кызмат көрсөтүү | сатуудан кийинки келишимде көрсөтүлгөн кызматтарды аткаргандан кийин техникалык тейлөөнү камтыйт |
[4] негизинде автор тарабынан түзүлдү.
Кызматкерлерди окутуу баскычына өзгөчө көңүл буруу керек. Этапта теориялык сабактар жана окутуу үчүн керектүү окуу материалдары, ошондой эле программа менен иштөө практикасы камтылышы керек. Кластер элементтерин кызматкерлердин кызматтык милдеттерине ылайык окутууну уюштуруу зарылдыгында кыйынчылыктар келип чыгышы мүмкүн. Мындан тышкары, кластердин күнүмдүк ишинде SAP ERP тутумун колдонуу теориялык жана практикалык курсту ийгиликтүү өздөштүргөндөн кийин дагы адаптациялоону талап кылат. SAPтын негиздөөчүлөрүнүн бири Клаус Шира өзүнүн кардарларды окутуу тажрыйбасы жөнүндө мындай деди: “Мен жыйырма шакиртимдин кетирген каталарынан улам, кыска убакыттын ичинде эч качан мынчалык көп нерсени үйрөнгөн эмесмин. Жалгыз иштеп эч качан мынчалык көп ката кетирбейсиң”[4].
Акыркы жылдары маалыматтык-коммуникациялык технологиялардын ТЛКнын өнүгүү мүмкүнчүлүгүнө таасири өсүүдө. Заманбап маалыматтык технологияларды иштеп чыгуу жана ишке ашыруу учурда логистиканын актуалдуу маселелеринин бири болуп саналат. ERP тутумун колдонуудан эң чоң натыйжага бардык кластер мүчөлөрү бирдей маалымат мейкиндигинде болгон шартта жетишүүгө болот. Транспорттук-логистикалык кластерде колдонулган SAP тутуму бир эле учурда бардык катышуучуларга маалымат берет.
Библиографический список
